Ακούσαμε πολλά τα τελευταία χρόνια για το ποιος και τι φταίει για την κατάντια του οικονομικού συστήματος. Ακούσαμε ότι φταίνε οι τεμπέληδες, τα κοπρόσκυλα και τα golden boys που υπήρξαν άπληστα. Μερικοί είδαν ακόμα και φταίξιμο στον υπαρκτό σοσιαλισμό της Ελλάδας (!) μπερδεύοντας την ύπαρξη δημοσίου με την επικράτηση του κομμουνισμού (δεν κάνω πλάκα, ο καρατζαφύρερ και ο μπουμπούκος μιλάνε ακόμα και σήμερα για την ανάγκη “αποκκομουνιστικοποίησης” της Ελλάδας – τέρατα ανάλυσης του πολιτικοοικονομικού γίγνεσθαι της χώρας). Για μένα, για να πιστεύει κάποιος ότι η “κρίση” της Ελλάδας περιορίζεται σε “κοπρόσκυλα” – “μαζί τα φάγαμε” δημόσιους υπάλληλους και άλλα τέτοια φαιδρά, δεν βλέπει πέρα από τη μύτη του. Δεν βλέπει ότι τα τελευταία χρόνια σε δεκάδες χώρες τα ποσοστά ανέργων πολλαπλασιάστηκαν με ταχύτατους ρυθμούς (ενδεικτικά αναφέρω ότι από την αρχή της κρίσης οι άνεργοι αυξήθηκαν κατά 170 εκατομμύρια σε όλο τον κόσμο – περίπου η μισή Ε.Ε. σε πληθυσμό – ενώ 68 εκατομμύρια άνθρωποι επιπλέον έφτασαν σε επίπεδα απόλυτης φτώχιας, σύμφωνα με στοιχεία της παγκόσμιας τράπεζας). Άραγε για όλα αυτά φταίει η κακή διαχείριση του οικονομικού συστήματος, ή οι ίδιες οι αρχές του;
Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Στην αρχή της κρίσης, η απάντηση ήταν να κλείσουν τα μάτια και τα αυτιά και να κάνουν “λα λα λα” σαν να μην τρέχει τίποτα, με την ελπίδα να φύγει μόνο του. Μετά μίλησαν για πρόσκαιρη ύφεση αλλά αυτή συνέχιζε να μεγαλώνει. Μετά μας είπαν ότι πρόκειται για μία αποκλειστικά χρηματοπιστωτική κρίση και μάλιστα μόνο στην Αμερική (ενώ οι δικοί μας θριαμβολογούσαν για το πόσο ανώδυνα την περνάει η Ελλάδα). Όταν αυτή συνέχιζε να γιγαντώνεται, άρχισε ο αποπροσανατολισμός. Κάποιοι άρχισαν να μιλάνε για αδιαφάνεια στις κεφαλαιακές μετακινήσεις. Κάποιοι άλλοι για απληστία στα τραπεζικά στελέχη. Κάποιοι τέλος μίλησαν για κρίση χρέους και πως ένοχος της διαύρωσης του κατά τα άλλα αγνού συστήματος, ήταν ο τυχοδιωκτισμός και η απληστία – “αρετές” που σε άλλους καιρούς θεωρούνταν ότι καλύτερο για τον κεφαλαιοκράτη.
Πως δουλεύει όμως εξ’ορισμού αυτό το φοβερό και αγνό σύστημα, όταν είναι σε καιρούς ανάπτυξης και ευημερίας; Η φόρμουλα είναι απλή. Έχουμε ένα κεφάλαιο. Το τοποθετούμε σε ένα μέσο παραγωγής πλούτου. Εκμεταλλευόμαστε την εργατική δύναμη κάποιων εργαζομένων που παράγουν τον πλούτο. Επανατοποθετούμε τον πλούτο σε ένα ακόμα μεγαλύτερο κεφάλαιο και πάμε από την αρχή. Απλό έτσι; Ο τελικός σκοπός σε κάθε κύκλο είναι να μπορούμε να μεγιστοποιήσουμε το παραγόμενο κέρδος με οποιοδήποτε τρόπο. Η μεγιστοποίηση αυτή χαροποιεί εμάς, τους δείκτες καθώς και τους μετόχους μας. Με οποιοδήποτε τρόπο; Φυσικά! Ακόμα και αν αυτός σημαίνει μείωση των εσόδων μας με απολύσεις ή εξευτελιστικούς μισθούς στους εργαζόμενους οι οποίοι παράγουν αυτόν τον πλούτο για εμάς ή μετακίνηση της παραγωγής στην Κίνα οπότε είμαστε καλυμμένοι από όλες τις πλευρές.
Στις προηγούμενες προτάσεις υπάρχουν τα πρώτα παράδοξα του ίδιου του ορισμού.
Για αρχή σε μία ακραία ανταγωνιστική οικονομία, όλοι οι κεφαλαιοκράτες πρέπει να ακολουθήσουν την παραπάνω συνταγή αν θέλουν να επιβιώσουν. Άρα η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων θα δουλεύει για αυτούς και θα έχει τα παραπάνω προβλήματα, ήτοι χαμηλούς μισθούς και ανεργία και κατά συνέπεια μειωμένη αγοραστική δύναμη. Αν η συντριπτική πλειοψηφία έχει χαμηλή αγοραστική δύναμη όμως, οι υπηρεσίες ή τα προϊόντα που παράγονται στην όλο και αυξανόμενη διαδικασία που περιέγραψαν, δεν μπορούν να διατεθούν για να υπάρξει κέρδος, μιας και η αγορά είναι ενιαία. Ο δικός σου εργαζόμενος μπορεί να είναι πελάτης του διπλανού ή ακόμα και δικός σου, και με λιγότερα λεφτά, έχει απλά λιγότερα λεφτά να ξοδέψει στα προϊόντα σου. Όταν ο κόμπος φτάνει στο χτένι, έχουμε μία αναπόφευκτη συστημική κρίση.
Η κρίση αυτή μπορεί σε κάποιες περιπτώσεις να αναβληθεί για λίγο, αλλά ποτέ να αποφευχθεί. Για παράδειγμα, μπορεί να πάρει μία μικρή παράταση με μία πρόσκαιρη αύξηση της αγοραστικής δύναμης μέσω δανεισμού από τον τραπεζικό τομέα. Σε αυτή την περίπτωση, και για λίγο, ο κόσμος μπορεί να ξοδέψει λίγα χρήματα παραπάνω, αλλά μέχρι το σημείο που οι τράπεζες θα πνίξουν πάλι την αγορά, απαιτώντας τα χρήματα και τους τόκους πίσω.
Το σύστημα όταν φτάνει σε αυτά τα αδιέξοδα, χρησιμοποιεί κάποιους τρόπους για να προσπαθήσει να επαναφέρει τον κύκλο στην αρχή του. Για να γίνει κάτι τέτοιο μπορεί να κάνει δύο πράγματα: είτε να καταστρέψει όλα αυτά που έχτιζε ώστε να μπορέσει να τα ξαναχτίσει (να χαρώ εγώ πρόοδο δηλαδή) είτε να διευρύνει τον κύκλο εργασιών δημιουργώντας όλο και μεγαλύτερες αγορές.
Την πρώτη περίπτωση την έχετε δει αρκετές φορές, είτε με την δημιουργία πολέμων – μικρών και μεγάλων – γιατί μία ισοπεδωμένη χώρα έχει ανάγκη χτισίματος από την αρχή, είτε με πρόσκαιρη καταστροφή κεφαλαίου, συνήθως με το να οδηγούν την μεσαία τάξη, μικρά και μεσαία μαγαζιά, σε καταστροφή, περίπτωση που βλέπετε γύρω σας κάθε μέρα. Και στις δύο περιπτώσεις, το παιχνίδι μπορεί να συνεχιστεί σαν να έγινε ένα save πριν 30 χρόνια, με ανάπτυξη που έχει ήδη ξαναγίνει, αλλά δεν βαριέσαι αδερφέ, σε δουλειά να βρισκόμαστε. Άσε που με την τεχνολογική πρόοδο, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι η “ανάπτυξη” αυτή θα φέρει μία νέα αναπόφευκτη κρίση πολύ πιο σύντομα από την προηγούμενη φορά.
Την δεύτερη περίπτωση την βλέπετε περίτρανα με την “εξαγωγή δημοκρατίας” και κατά συνέπεια δημιουργίας ευκαιριών πρόσβασης στις αντίστοιχες αγορές καθώς και με την παγκοσμιοποίηση των αγορών. Οι τοπικές αγορές πλέον δεν θεωρούνται απομονωμένες, με συνέπεια το εργατικό δυναμικό π.χ. της Ελλάδας να πρέπει να “ανταγωνιστεί” το εργατικό δυναμικό π.χ. της Κίνας σε μισθούς από την μία μέρα στην άλλη.
Όπως εύκολα φαίνεται από τα παραπάνω, το οικονομικό σύστημα που έχουμε σήμερα είναι κατά βάση το οικονομικό σύστημα της αναρχίας. Κάθε κεφαλαιοκράτης ενδιαφέρεται αποκλειστικά και μόνο για το δικό του κέρδος, και δεν υπάρχουν αρχές οικονομικής ανάπτυξης που να οδηγούν την ανάπτυξη μιας ολόκληρης κοινωνίας βάσει των αναγκών της. Δεν υπάρχει κανένα σχέδιο ή πλάνο για την ανθρωπότητα τα επόμενα 100 χρόνια, ούτε καν τα επόμενα 5 χρόνια. Αν έχεις κεφάλαια κυνηγάς να τα αυγατίσεις με κάθε τρόπο ενώ αν δεν έχεις κυνηγάς να επιβιώσεις με κάθε τρόπο.
Για να καταλάβετε την κυκλικότητα και αναπόφευκτη φύση των κρίσεων, διαβάστε το παρακάτω κείμενο.
“Η μαζική παραγωγή πρέπει να συνοδεύεται από μαζική κατανάλωση. Η μαζική κατανάλωση, με τη σειρά της, προϋποθέτει διανομή πλούτου για να παράσχει στα άτομα αγοραστική δύναμη. Αντί της αναδιανομής αυτής, μία γιγαντιαία αντλία αναρρόφησης συγκέντρωσε σε λίγα χέρια τον παραγόμενο πλούτο. Κάτι που μπορεί να βοήθησε στη συσσώρευση του κεφαλαίου αλλά αφαιρώντας αγοραστική δύναμη από τα χέρια των καταναλωτών, οι αποταμιευτές αρνήθηκαν στους εαυτούς τους το είδος της αποτελεσματικής ζήτησης για τα προϊόντα τους που θα δικαιολογούσε μια επανεπένδυση των συσσωρευμένων κεφαλαίων σε νέα εργοστάσια. Κατά συνέπεια, όπως συμβαίνει σε μία παρτίδα πόκερ όπου τις μάρκες συγκέντρωναν όλο και λιγότερα χέρια, οι άλλοι παίκτες μπορούσαν να παραμείνουν στο παιχνίδι μόνο με δανεισμό. Όταν η πίστωσή τους τελείωσε, το παιχνίδι σταμάτησε”
Το παραπάνω κείμενο δεν γράφτηκε για την τρέχουσα κρίση, παρόλο που κάλλιστα θα μπορούσε να είχε γραφτεί. Γράφτηκε για την κρίση του 1929 και πρόκειται για την εξομολόγηση του αρχιτραπεζίτη των ΗΠΑ, Μαρίνερ Εκλς, επικεφαλή του FED, από το 1934 ως το 1948.
Όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν κακές εκδοχές του οικονομικού συστήματος, ούτε διαστρεβλώσεις κάποιου άπληστου νου. Αποτελούν τον κανόνα και τον ορισμό του. Πρόκειται για τον ορισμό της πυραμίδας και της φούσκας, ένα σύστημα που μπορεί να φέρει πρόσκαιρη επιτυχία σε λίγους, αλλά τελικά πάντοτε μα πάντοτε σκάει όπως όλες οι φούσκες, αφού ο σχεδιασμός του είναι τέτοιος ώστε να ακολουθεί τον δρόμο της υπερβολής και της τελικής κατάρρευσης.
Και θέλετε να ακούσετε το πιο αστείο πριν κλείσω; Τα παραπάνω παρόλο που νομίζω ότι αποτελούν μία ακριβέστατη περιγραφή της σημερινής κατάστασης αλλά και της πορείας του μεγαλύτερου μέρους του προηγούμενου αιώνα δεν γράφτηκαν από το κεφάλι μου. Θα αφήσω τον Πολ Γκρεγκ Ρόμπερτς, υπουργό οικονομικών των ΗΠΑ επί προεδρίας Ρίγκαν, να αποκαλύψει ποιοι και πότε τα προέβλεψαν με απόλυτη ακρίβεια στο παρακάτο κείμενο, που δημοσιεύτηκε στα Νέα στις 9/10/2010:
“Αν ο Μαρξ και ο Λένιν ήταν σήμερα ζωντανοί, θα ήταν βασικοί διεκδικητές του βραβείου Νόμπελ για την οικονομία. Ο Μάρξ προέβλεψε την προϊούσα εξαθλίωση των εργαζομένων και ο Λένιν προείδε την υποταγή της υλικής παραγωγής στη συσσώρευση κερδών του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Οι προβλέψεις τους είναι κατά πολύ ανώτερες από τα “οικονομικά μοντέλα” που σήμερα βραβεύονται με Νόμπελ και από τις προβλέψεις των κεντρικών τραπεζιτών, των υπουργών οικονομικών και των νομπελιστών οικονομολόγων”
Ναι αγαπητέ αναγνώστη. Οι περισσότερες από τις παραπάνω αναλύσεις βρίσκονται στο Κεφάλαιο του Μαρξ (γραμμένο το 1867) και στα άπαντα του Λένιν. Και αν μέχρι τώρα βρήκατε τα παραπάνω λογικά, αλλά ξινίσατε με το που είδατε ποιοι τα είπαν, ίσως είναι καιρός να ξανασκεφτείτε την προπαγάνδα που σας σερβίρουν τόσα χρόνια και να επιτρέψτε στον εαυτό σας λίγη κριτική σκέψη, χωρίς παρωπίδες.
Και άντε και η ανάλυση είναι σωστή και βρήκαμε την πηγή των προβλημάτων που βιώνουμε. Τι θα κάνουμε τώρα; Θα γίνουμε Κούβα; Όχι φυσικά. Για αυτό όμως θα επανέλθω σε μία επόμενη ανάρτηση.
